Opinie: Molukse gemeenschap verdient plekje aan tafel in zoektocht naar betekenisvol excuses

In de beleidsvorming rondom erkenning van Molukkers en hun geschiedenis is ruimte voor veel meningen, behalve die van de Molukkers zelf. Een gemiste kans. ,,Er wordt op landelijk niveau al ruim een jaar óver de Molukkers gesproken, maar van echte interesse is totaal geen sprake. Nee, deze excuus-sticker gooien we gewoon weg,” aldus Kaja Sariwating van MOZA en Marcel Wattimury van Maluku4Maluku.

‘Historische’ herdenking

September 2021. Drie maanden nadat het programma van het herdenkingsjaar 70 jaar Molukkers in Nederland is afgelopen wordt de Molukse gemeenschap via de landelijke media overvallen door een ‘historische’ herdenking die op een niet-historische dag die maand daarna zou plaatsvinden. Toenmalig demissionair premier Mark Rutte en Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht Frank van Sprang hadden hun deelname toegezegd aan dit initiatief, maar daar zat helemaal niemand op te wachten. Uiteindelijk bleek er sprake te zijn van ‘kritiek en bedreigingen vanuit de eigen gemeenschap.’ Toch maar geen herdenking, het hele boeltje werd afgeblazen.

Rutte en de Molukkers, weinig vruchtbaar

Het Moluks Historisch Museum trapte op 21 maart 2021, precies 70 jaar nadat het eerste schip met voormalig KNIL-militairen in Nederland aanmeerde, dat herdenkingsjaar af. In verschillende gemeenten werden tussen 21 maart en 21 juni kleinschalige herdenkingen georganiseerd. Immers is dat de periode waarin de Molukkers in groten getale in Nederland aankwamen. Dat is geen rocket science, dat is onderdeel van onze Nederlandse geschiedenis.

‘De kritische blik van andere Westerse landen op hun eigen koloniale verleden is geen validatie om Molukkers een excuus-sticker te geven voor de afgelopen 70 jaar.’

Excuus-sticker

Volgens het Algemeen Dagblad zou ‘Rutte mogelijk excuses willen aanbieden aan de Molukkers.’ Die zin inspireert ons nog steeds. Na vier eeuwen overheersing, uitbuiting en kolonisatie werd de Molukse gemeenschap na een gedwongen komst naar Nederland hier al 70 jaar aan hun lot overgelaten. En opeens is er haast geboden. De kritische blik van andere Westerse landen op hun eigen koloniale verleden is geen validatie om Molukkers een excuus-sticker te geven voor de afgelopen 70 jaar. We zijn erg blij met alles wat dit land ons te bieden heeft. En we houden van Nederland. Maar er worden nu vooral zaken afgevinkt in het tijdperk waarin we allemaal woke behoren te zijn.

Zoveel onduidelijkheid

We voelen ons als nazaten van Molukse KNIL-militair én nazaten van generaties die eeuwen tot overheersten zijn gemaakt totaal niet serieus genomen. De erkenning van de Molukkers en hun geschiedenis? Het NIOD-rapport Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950 van februari van dit jaar zegt bar weinig over Molukkers. Niet voor niks vroeg historicus Joaniek Vreeswijk augustus van dit jaar persoonlijk aan minister-president Rutte om toch eens een onafhankelijk onderzoek uit te laten voeren naar de dekolonisatie van voormalig Nederlands-Indië met de nadruk op de Molukken. Nee, deze erkenning is niet voor ons. En dat zorgt voor een heel naar gevoel.

Loyaliteit

Een naar gevoel dat ons vertelt dat de strijd van onze opa’s voor de Nederlandse vlag en ander Moluks verzet in WOII minder heldhaftig is dan verzet in Europa. Dat het barbaarse verleden van de multinational VOC er niet toe doet. En de Molukken tot de dag van vandaag geen littekens heeft overgehouden. Die littekens voelen wij anders wél.

De Molukse wapenbroeders stonden altijd vooraan in de strijd, juist voor de Nederlandse vlag. Maar nu het erop aan komt, dan worden ze door dezelfde vlag in de steek gelaten. Heb empathie voor de dingen die je niet begrijpt. Dat begint toch echt door eerst te luisteren. Er is de laatste jaren juist meer aandacht voor het Molukse verhaal, veteranen en erkenning van de Molukse geschiedenis. Onbewust nog steeds met een neo-koloniale vibe.

Rookgordijn

Ja, de Molukse gemeenschap verdient meer aandacht. Ook koning Willem-Alexander gaf eerder week het goede voorbeeld: ‘Diepgaande kennis van het verleden is essentieel om historische feiten en ontwikkelingen te kunnen begrijpen en de impact daarvan op mensen en gemeenschappen zo scherp en eerlijk mogelijk onder ogen te kunnen zien.”Het verleden begrijpen is ook belangrijk om samen vooruit te kijken. Het leek erop dat Den Haag dit geluid serieus nam. Er is een structurele subsidieregeling voor de brede doelgroep uit voormalig Nederlands-Indië. En sinds vorige week een regeling voor Moluks en Indisch immaterieel erfgoed. Deze gemeenschap wil wel. De Molukse gemeenschap zoekt na 71 jaar verblijf in Nederland ook naar toenadering. Maar zij wil daar wel iets voor terugzien. Iets betekenisvol. In verschillende gemeenten werken vrijwilligers samen met de gemeente om de graven van de eerste generatie een beschermde status te geven. Het waren ook 100 burgemeesters die in april 2021 toenmalig demissionair premier Rutte vroegen om een gebaar te maken richting de Molukse gemeenschap. Tot op heden gebeurt er vanuit de regering weinig.

Eind november 2022 was er weer zo’n (goedbedoelde) losse flodder vanuit de politiek: de motie van kamerlid Van Haga over erkenning van de Molukkers en hun geschiedenis. Met veel verbazing werd deze motie begin december 2022 door de regering afgeraden vanwege een lopend traject waarin ‘beelden en ideeën die er leven binnen de Molukse gemeenschap rondom de aankomst in Nederland in 1951’ momenteel worden opgetekend. Een excuses zou hier ook onderdeel van uitmaken, aldus het kamerstuk.

Dat traject bestaat tot nu toe uit een fiasco van één gesprek met Molukse ouderen en één informeel zonder gespreksagenda, waarbij op beide momenten totaal geen sprake was van het onderwerp ‘excuses’. Het afgelopen jaar hebben we een spam aan kamerbrieven over Molukse kwesties kunnen lezen, maar niemand die kan achterhalen wat nou het daadwerkelijke plan is. Wederom worden we als gemeenschap geïnformeerd via kamerbrieven en berichten in de media.

Samen kom je verder

In de laatste kamerbrief wil de regering benadrukken wat ze al hebben gedaan om maatschappelijk gezien draagvlak te krijgen. Maar dat is dus vrijwel niets. Ietwat gechargeerd zou je kunnen stellen dat onze bewindspersonen het gewoon niet zo goed weten en alles wat er nu via de politiek op hun pad komt aan ‘dit traject’ wordt toegevoegd. Als Molukse Nederlanders zouden wij graag willen dat we eindelijk gezien worden. Dat wat we zeggen er ook toe doet. Dat dit kabinet stopt om de Molukse gemeenschap als politieke speelbal te gebruiken en deze groep betrekt in een betekenisvolle oplossing. En we zijn niet de enigen. Niet voor niks zegt Caribisch Nederland dat het excuses voor het Nederlandse slavernijverleden te snel komt: waar wordt excuses voor gegeven én aan wie? Wij hopen dat de politiek nog een versnelling kan vertragen, zodat de Molukkers nog kunnen aanhaken. En anders gooien wij die excuus-sticker gewoon weg.

---

Meer info

April 2021
Ruim honderd burgemeesters stuurden een brief naar demissionair premier Mark Rutte gestuurd, waarin zij hem oproepen om een gebaar te maken richting de Molukse gemeenschap. Daar wordt niet op gereageerd.

September 2021
De Tweede Kamer wilde debatteren over de Molukkers in Nederland. De politiek dacht zo ‘de erkenning van Molukkers en hun geschiedenis’ te bespreken. Het debat hierover is aangehouden. Mede-indiener van deze motie is Christen Unie. Christen Unie is een Nederlandse politieke partij, maar het is ook een regeringspartij van het huidige kabinet. We hebben de stand van zaken van het debat, maar de fractie reageert niet op berichten van MOZA.

Oktober 2021
De organisatie achter de afgeblazen herdenking kondigde vorig jaar aan informatiebijeenkomsten te organiseren. “In het hele land zullen inspraakbijeenkomsten zijn om te horen wat de Molukse gemeenschap belangrijk vindt.’’ MOZA heeft twee bijeenkomsten kunnen achterhalen. De precieze status van deze herdenking is onduidelijk.

Mei en augustus 2022
Sinds de afgeblazen herdenking van oktober 2021 hebben de ministeries van AZ en VWS op ambtelijk niveau echter slechts twee informele gesprekken gevoerd met personen uit de Molukse gemeenschap. De raadsadviseur van het kabinet bevestigde in augustus 2022 aan MOZA dat de samenwerkende ministeries zich in de Molukse gemeenschap slechts wilde verdiepen in de Molukkers naar aanleiding van het herdenkingsjaar. Uit een kamerbrief van 7 december 2022 blijkt dat een mogelijk excuses daar nu opeens onderdeel van uitmaakt.

November 2022
Kamerlid Van Haga diende een motie in om excuses te maken voor de manier waarop de Molukkers zijn behandeld na aankomst in Nederland en waardering uitspreken voor de offers die de KNIL-militairen en hun gezinnen voor Nederland hebben gebracht. De motie werd bij voorbaat afgereden, omdat de regering zogenaamd bezig is aan een lopend traject rondom excuses aan de Molukkers. Hij diende de motie alsnog in en werd logischerwijs verworpen.