Pattimura is niet weg te denken uit het Molukse straatbeeld
© Alle foto’s Kaja Sariwating
Wat ruim twee eeuwen geleden begon als een collectief verzet tegen koloniale onderdrukking, groeide uit tot een blijvend symbool van Molukse trots en het streven naar onafhankelijkheid. De opstand onder leiding van de Molukse kapitan Thomas Matulessy – beter bekend als Pattimura – leeft voort, diep geworteld in het bewustzijn van het Molukse volk, zowel op de eilanden als in de diaspora. In Nederland belangrijk icoon voor de RMS-strijd. Ook op de Molukken is de naam Pattimura onmogelijk te missen in het straatbeeld.
Nalatenschap
Vandaag de dag is de erfenis van Pattimura nog op veel plekken zichtbaar. Zijn beeltenis, zijn naam en zijn nalatenschap zijn diep verankerd in het landschap en het dagelijks leven op de eilanden. Tijdens een reis naar Ambon zie je zichtbare sporen hiervan: monumenten, gebouwen, en plekken die de herinnering aan Pattimura levend houden.
Pattimura Park-Lapangan Merdeka Ambon (Ambon)
In Kota Ambon staat het indrukwekkende Pattimurabeeld bij Lapangan Merdeka, waar nog steeds herdenkingen worden gehouden. Op steenworp afstand van de Maranathakerk en de Gong en daardoor een toeristische plek waar veel jongeren komen en selfies worden gemaakt. Mocht je er een keer heen willen. De grote lichtgevende letters vertellen je of je in de buurt bent.
Jalan Pattimura (Ambon)
De straat die van dezelfde Maranathakerk tot aan Baju Meja loopt: Jalan Pattimura.
Waisisil (Saparua)
In Tiouw op Saparua ligt een massagraf. Enkel een betonnen blok markeert de plek waar de Nederlandse slachtoffers begraven liggen. Een stukje verderop in Waisisil is een monument voor de Molukse ‘kameraden’ die tegen het koloniale bewind van Nederland in gingen. Het monument beschrijft zelfs de strategie van Pattimura waarmee Fort Duurstede werd ingenomen.
Openbare functies (Ambon)
Bandara Pattimura, Bandar Udara Pattimura, AMQ of Pattimura Airport. De luchthaven van Ambon draagt de naam van Pattimura, evenals de universiteit. In 1973 erkende de Indonesische regering zijn historische betekenis en nam hem op in de nationale eregalerij van helden. Sindsdien wordt 15 mei officieel gevierd als ‘Hari Pattimura’ – Pattimuradag. En natuurlijk niet te vergeten: Universitas Pattimura Ambon (Unpatti).
1.000 Rupiah-biljet
Op het eerste gezicht iets minder voor de hand liggend, maar op iedere pondok of pasar wordt wel betaald met een 1.000 Rupiah-biljet. Zelfs op het Indonesische bankbiljet van 1.000 Rupiah prijkt de beeltenis van Pattimura.
Fort Duurstede (Saparua)
Op 15 mei 1817 leidde Thomas Matulessy oftewel Pattimura een grootschalige aanval op het Nederlandse fort Duurstede op het eiland Saparua. Met honderden strijders – moslims en christenen zij aan zij – viel hij het fort binnen. De Nederlandse resident en vrijwel zijn hele familie kwamen daarbij om het leven. Deze opstand verspreidde zich razendsnel naar andere delen van de Molukken, waaronder Fort Zeelandia op Haruku, waar steeds meer bewoners zich aansloten bij het verzet. Maar het Nederlandse koloniale bewind sloeg hard terug. In november van datzelfde jaar werd Pattimura gevangengenomen en opgehangen. Zijn dood maakte van hem een martelaar – en uiteindelijk een nationale Indonesische held én een Molukse held. Fort Duurstede is onlangs vernieuwd. Met informatie over de geschiedenis wordt de strijd van Pattimura herdacht.
Diaspora en vrijheidssymbool
In 2020 verklaarde de regering in ballingschap van de Republik Maluku Selatan (RMS) dat Pattimuradag weer toebehoort aan het Molukse volk. Er geldt sindsdien een vlaginstructie voor de RMS-vlag. De dag wordt breed herdacht door de RMS-gemeenschap in Nederland die ook nog andere kopstukken heeft zoals Soumokil en Manusama. Elk jaar vindt er op 12 april bijvoorbeeld een Ride Out-motortocht plaats in het kader van Hari Pahlawan, de dag dat RMS-kopstuk Soumokil werd geëxecuteerd.
De jaarlijkse Pattimura Walk richt zich in het bijzonder op Pattimuradag, een wandeltocht waarbij honderden deelnemers – jong en oud – samenkomen om de strijd van Pattimura levend te houden. In 2023 voerde de route dwars door het Groene Hart van Nederland; dit jaar lopen zo’n 250 mensen door Zeeland.
Verschillende Molukse stichtingen in Nederland hebben door de jaren heen een naam gehad die verwijst naar Pattimura. Daarnaast is er in Wierden een Pattimurastraat.
